Γιατί στις ΗΠΑ οι Ρεπουμπλικάνοι είναι κόκκινοι και οι Δημοκρατικοί μπλε, αλλά στη Βρετανία οι Συντηρητικοί είναι μπλε και οι Εργατικοί κόκκινοι; Και τι συμβαίνει με τους πορτοκαλί Λιμπεραλιστές;
Τα χρώματα τα οποία συνδέονται με τα πολιτικά κόμματα έχουν σημαντικό νόημα, συμβολισμό και ιστορία, αλλά, όπως συμβαίνει με κάθε σύμβολο συνδεδεμένο με την δημόσια εικόνα, τα χρώματα αυτά έχουν εξελιχθεί και αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Για παράδειγμα, είδαμε πρόσφατα τα δύο κύρια πολιτικά κόμματα της Βρετανίας, το Συντηρητικό και το Εργατικό Κόμμα, να επεκτείνουν τη χρωματική τους παλέτα, προσθέτοντας το πράσινο και το μωβ, για να επικαιροποιήσουν τις αντίστοιχες εικόνες τους ενώπιον του σημερινού εκλογικού σώματος. Την ίδια ώρα, νέα κόμματα αναζητούν το δικό τους χρώμα προκειμένου να διαφοροποιηθούν.
Στην Ελλάδα, μπορεί το χρώμα μπλε να συνδέεται με το χρώμα της ελληνικής σημαίας, από το γαλάζιο ως το σκούρο μπλε όπως μετακινούμαστε δεξιότερα στο πολιτικό φάσμα, όμως η πραγματικότητα είναι ότι τα περισσότερα συντηρητικά κόμματα σε όλο τον κόσμο συνδέονται με το χρώμα μπλε, ξεκινώντας από την δική μας Νέα Δημοκρατία.
Στη Βρετανία, οι Συντηρητικοί γεννήθηκαν από το κόμμα των Τόρις όπως ορίστηκε από το “Μανιφέστο του Τάμγουορθ” του Ρόμπερτ Πιλ ως μια νέα “συντηρητική” φιλοσοφία μεταρρύθμισης των κακώς κειμένων με παράλληλη διατήρηση των καλών. Παραδοσιακά, τα χρώματα των Συντηρητικών ήταν αυτά της σημαίας Union Jack αλλά όταν το Εργατικό Κόμμα υιοθέτησε το κόκκινο, οι Συντηρητικοί περιορίστηκαν στο μπλε. Υπάρχει η άποψη ότι οι Συντηρητικοί “κατέλαβαν το μπλε προκειμένου να μαζέψουν τις ψήφους των Φιλελευθέρων οι οποίοι προηγουμένως χρησιμοποιούσαν το μπλε, και να δημιουργήσουν έναν ευρύ κοινωνικό συνασπισμό, εναντίον των “κόκκινων” του Εργατικού Κόμματος”. Ορισμένοι έχουν προτείνει ότι το μπλε επιλέχθηκε στην πραγματικότητα επειδή φαίνεται έξυπνο, επαγγελματικό και στωικό, κάτι που θα μπορούσε να περιγράψει το προσωπικό στυλ πολλών συντηρητικών πολιτικών, μια υπόθεση επικοινωνιακά αξιοπρόσεκτη και αληθής.
Το Εργατικό Κόμμα όπως και πολλά αριστερής αποκλίσεως κόμματα παγκοσμίως, χρησιμοποιούν το κόκκινο χρώμα, συνυφασμένο με το αίμα των αγώνων και των δικεδικήσεων των εργατών για καλύτερες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, και βεβαίως με σημαίες κομμουνιστικών κρατών όπως η Σοβιετική Ενωση και η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Στην πραγματικότητα η ιστορία πηγαίνει ακόμα πιο πίσω στον χρόνο. Το βρετανικό Εργατικό Κόμμα συνδέεται με το κόκκινο χρώμα, ως αντανάκλαση των “οργισμένων εργατών”. Η έννοια αυτή επινοήθηκε κατά τη διάρκεια της γαλλικής εξέγερσης του 1789 για να αντικατοπτρίζει “το αίμα των οργισμένων εργατών” οι οποίοι ξεσηκώνονται κατά της αστικής τάξης.
Το κόκκινο χρώμα αντιπροσωπεύει την πάλη μεταξύ των κατώτερων και των ανώτερων τάξεων. Πράγματι, η κόκκινη σημαία χρησιμοποιείται από τους επαναστάτες από την εποχή των εξεγέρσεων των σκλάβων που αποτέλεσαν την αρχή του τέλους της κυριαρχίας της Ρώμης.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η βρετανική πολιτική κυριαρχούνταν από το Κόμμα των Συντηρητικών και το Φιλελεύθερο Κόμμα. Στη δεκαετία του 1920, η ψήφος των Φιλελευθέρων μειώθηκε σημαντικά και το Εργατικό Κόμμα έγινε ο κύριος αντίπαλος των Συντηρητικών.
Όταν οι Εργατικοί στράφηκαν προς τους Νέους Εργατικούς τη δεκαετία του 1990, το κόμμα χρησιμοποίησε το μωβ αντί για το κόκκινο ως χρώμα φόντου στις προεκλογικές εκπομπές του 1997, καθώς στόχευε στο έδαφος των κεντρώων. Τότε ο Γκόρντον Μπράουν δήλωσε ότι “το μωβ είναι το χρώμα του πάθους”. Ίσως αυτή η χρήση του μοβ να έγινε για να απομακρυνθεί από τους συνειρμούς με το κόκκινο και τον κομμουνισμό και τους Εργατικούς και τον κομμουνισμό, καθώς το κόκκινο έχει συνδεθεί με το κομμουνιστικό κίνημα από τη δημοσίευση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου το 1848.
Οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι οποίοι σχηματίστηκαν το 1988 από τη συγχώνευση του Φιλελεύθερου Κόμματος και του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, έχουν παραδοσιακά υιοθετήσει το πορτοκαλί ως χρώμα του κόμματός τους.
Οι λόγοι πίσω από αυτή την επιλογή είναι αρκετά ξεκάθαροι. Υπάρχουν δύο κύρια σκέλη διακριτής ιδεολογίας στο κόμμα, οι κοινωνικοί φιλελεύθεροι και οι οικονομικοί φιλελεύθεροι, ευρύτερα γνωστοί ως Orange Bookers. Το Πορτοκαλί Βιβλίο στο οποίο αναφέρεται ο όρος, συζητά την ανάγκη για έναν πιο ολοκληρωμένο φιλελευθερισμό, συμπεριλαμβανομένου του κοινωνικού φιλελευθερισμού. Η επιλογή του πορτοκαλί χρώματος, για τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, απεικονίζει την ιδεολογία τους και τη βάση των πολιτικών τους.
Το χρώμα, επομένως, είναι ένα απίστευτα σημαντικό εργαλείο για τα πολιτικά κόμματα προκειμένου να απεικονίσουν τα ιδανικά τους και να παράσχουν τους συνειρμούς και τη σημειολογία για τις αντίστοιχες εικόνες τους όπως αυτές θέλουν να τις προβάλουν στους εν δυνάμει ψηφοφόρους τους.
Κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2016, το χρώμα των γραβατών που φορούσαν οι ηγέτες των κομμάτων εξετάστηκε προσεκτικά από τα μέσα ενημέρωσης. Ο Ντέιβιντ Κάμερον προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση όταν εθεάθη να φοράει πράσινη γραβάτα. Αυτό ερμηνεύθηκε ως μια πράξη καλής θελήσεως και πολιτικής συντροφικότητας. Ανακάτεψαν τα χρώματα των δύο κομμάτων του συνασπισμού – το μπλε και το κίτρινο – και κατέληξαν στο πράσινο. Η συμφωνία του συνασπισμού ήταν επίσης γραμμένη σε πράσινο χρώμα.
Η μόδα παίζει επίσης ρόλο. Τα τελευταία χρόνια οι πράσινες γραβάτες γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς και οι οίκοι μόδας και τα καταστήματα αναγκάστηκαν να αυξήσουν την προσφορά τους. Η απλή απάντηση φαίνεται να είναι ότι, όπως όλοι οι καταναλωτές, έτσι και οι πολιτικοί απλώς ακολουθούν μια τάση.
Βεβαίως το πράσινο χρώμα συνδέεται πολιτικά με τους οικολόγους «Πράσινους» για προφανείς λόγους, αφού το πράσινο χρώμα είναι το χρώμα του πρασίνου φυσικού περιβάλλοντος, της ελπίδας και της ίασης, αν αναλογιστούμε ότι από τους αρχαίους χρόνους τα ιερά των ιαματικών θεών βρίσκονταν σε δάση και ως σήμερα τα πράσινο χρώμα κυριαρχεί στα νοσοκομεία. Αυτό δεν εμποδίζει, αντίθετα ανοίγει την χρωματική παλέτα των κομμάτων καθώς αγκαλιάζουν τις «πράσινες» πολιτικές. Έτσι, το πράσινο χρώμα, ενώ συχνά συνδέεται με το Πράσινο κόμμα κάθε χώρας, έχει φορεθεί από πολλά μέλη της οικογένειας των πολιτικών. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου του κόμματος των Συντηρητικών το 2018, πολλές σύζυγοι επιφανών Συντηρητικών φορούσαν όλες πράσινο. Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει ενδυματολογικό πρωτόκολλο για τις συζύγους στα συνέδρια των κομμάτων, γιατί άραγε συνέβη αυτό;
Η απάντηση βρίσκεται στα συναισθήματα τα οποία ξυπνά το πράσινο χρώμα. Η ισορροπία, η αρμονία και η ειρήνη συνδέονται συνήθως με το πράσινο. Προβάλλοντας μια ήρεμη, μετρημένη εικόνα, αυτά τα ρούχα παρουσιάζουν μια ενιαία οικογενειακή μονάδα.
Για να περάσουμε τώρα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι Ρεπουμπλικανοί έχουν ως χρωματικό τους σύμβολο το κόκκινο, σε αντίθεση με τους βρετανούς συγγενείς τους. Η σύμβαση αυτή είναι μια σχετικά πρόσφατη εξέλιξη.
Οι μη μυημένοι στην εκλογική διαδικασία των ΗΠΑ μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με τους χάρτες και τα γραφικά στην τηλεόραση που δείχνουν τις πολιτείες να γίνονται “κόκκινες” και “μπλε” είτε προεκλογικά είτε καθώς ανακοινώνονται τα αποτελέσματα – αλλά μετά από λίγο εύκολα αντιλαμβάνονται προς τα πού γέρνει η ζυγαριά, ακριβώς γιατί εδώ είναι που λειτουργούν τα χρώματα.
Γιατί όμως οι Ρεπουμπλικάνοι είναι κόκκινοι και οι Δημοκρατικοί μπλε;
Όπως είδαμε, στην Βρετανία, στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες, τα συντηρτικών αποκλίσεων κόμματα έχουν τοποθετηθεί στο μπλε χρώμα και τις αποχρώσεις του.
Ωστόσο, στις ΗΠΑ το μπλε χρώμα αντιπροσωπεύει τους πιο αριστερούς Δημοκρατικούς, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι συμβολίζονται με το κόκκινο χρώμα, όπως θυμάται κανείς και πρόσφατα, από τα χαρακτηριστικά καπέλα του Ντόναλντ Τραμπ με το σύνθημα “Make America Great Again”.
Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι τα χρώματα αντιπροσωπεύουν μια μακρόχρονη παράδοση, αλλά είναι ένα σχετικά πρόσφατο χαρακτηριστικό των αμερικανικών εκλογών.
Σύμφωνα με τον καθηγητή David Scott Kastan του Πανεπιστημίου Yale, οι ρίζες του χρωματικού συστήματος βρίσκονται στην εξάπλωση της έγχρωμης τηλεόρασης στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά χρωματικά κωδικοποιημένοι χάρτες σε τηλεοπτικές εκπομπές για τις εκλογές.
Ο κόκκινος και ο μπλε χρωματισμός ήταν ένα νεύμα προς το βρετανικό σύστημα, αλλά αρχικά δεν υπήρχε μόνιμη χρωματική συσχέτιση για κανένα από τα δύο κόμματα.
Τα τηλεοπτικά δίκτυα άλλαζαν την κωδικοποίηση των χαρτών από εκλογή σε εκλογή. “Στην Αμερική του Ψυχρού Πολέμου, τα δίκτυα δεν μπορούσαν να προσδιορίζουν σταθερά ένα κόμμα ως “κόκκινο” – το χρώμα των κομμουνιστών και, ειδικότερα, της Σοβιετικής Ένωσης – χωρίς να κατηγορηθούν για μεροληψία”.
Πράγματι, υπήρξαν διάσημες βραδιές εκλογών στις ΗΠΑ όπου το σημερινό χρωματικό σχήμα ήταν αντίστροφο.
Το 1980, καθώς ο Ρόναλντ Ρήγκαν κατατρόπωσε σταδιακά τον αντίπαλό του Τζίμι Κάρτερ, ένας τηλεοπτικός παρουσιαστής αναφέρθηκε στη νίκη των Ρεπουμπλικάνων που απλωνόταν στον χάρτη των ΗΠΑ σαν “μια προαστιακή πισίνα”, την οποία οι υποστηρικτές του προέδρου ονόμασαν στη συνέχεια “λίμνη Ρήγκαν”.
Ωστόσο, όλα αυτά άλλαξαν μετά τις ατελείωτες εκλογές του 2000, όταν ο Τζορτζ Μπους νίκησε τελικά τον Αλ Γκορ μετά από 36 ημέρες επανακαταμετρήσεων και αντιπαραθέσεων.
Εκείνη τη χρονιά, τα τηλεοπτικά δίκτυα είχαν επιλέξει να απεικονίζουν τους Ρεπουμπλικάνους με κόκκινο χρώμα, ένα σύστημα που ακολούθησαν οι New York Times και η USA Today όταν οι εφημερίδες δημοσίευσαν τους πρώτους έγχρωμους χάρτες εκλογικών αποτελεσμάτων. Η απόφαση των Τimes δεν ήταν ιδιαίτερα συμβολική όπως θα φαντάζονταν πολλοί αλλά μάλλον αμερικανικά πρακτική, αφού, όπως εξήγησαν αργότερα οι Times «Απλώς το κόκκινο αρχίζει από το γράμμα ‘R’, το ρεπουμπλικανικό κόμμα αρχίζει από το γράμμα ‘R’, ήταν η πιο φυσική συσχέτιση, δεν υπήρξε μεγάλη συζήτηση γι’ αυτό».
Με τις ΗΠΑ να είναι κολλημένες στις οθόνες των τηλεοράσεών τους και τους Αμερικανούς να σαρώνουν με αγωνία τις εφημερίδες για εβδομάδες περιμένοντας το αποτέλεσμα εκείνων των εκλογών, τα χρώματα που επιλέχθηκαν σχεδόν τυχαία, σταδιακά ενσωματώθηκαν στην συνείδηση του αμερικανικού έθνους.
Οταν τελικά ο Μπους ανακηρύχθηκε νικητής στις 12 Δεκεμβρίου 2000, φαινόταν αδιανόητο ότι οι νικητές Ρεπουμπλικάνοι θα ήταν κάτι άλλο από κόκκινοι και οι Δημοκρατικοί μπλε.
Το πώς μπορεί να αλλάξουν οι αντιλήψεις για το χρώμα και το πώς μπορεί να αλλάξει το χρώμα τις αντιλήψεις που συνδέονται με τα πολιτικά κόμματα είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει ένα ενδιαφέρον θέμα συζήτησης.
Να είναι άραγε οι κόκκινοι Ρεπουμπλικάνοι οι νέοι επαναστάτες των καιρών μας;
ΕΙΡΗΝΙΚΑ 